به نام خدا
مورد دیگری که از نظر صغروی مورد بحث واقع شده است و در عروه مطرح شده است این است که اگر خشب و هیزم متنجس شد و بعد به صورت ذغال در آمد آیا در این جا ذغال پاک می شود یا نه.
در مسئله دو یا سه قول وجود دارد
قول اول :پاک می شود. مرحوم جواهری در تعلیقه بر عروه و مرحوم شیخ محمد حسین کاشف الغطاء فرموده اند پاک می شود
قول دوم: بر نجاست باقی است یا به نحو فتوی مثل مرحوم خویی یا به نحو اشکال مثل صاحب عروه
قول سوم: تفصیل بعض بزرگان بین این که چیزی از حقیقت سابقه و خواص سابقه نماند که پاک می شود و استحاله هست به این که هیچ یک از ویژگی های نبات بودن و شجر بودن باقی نمانده باشد. اما اگر ذغال شده باشد اما به به این صورت که کامل ذغال شده باشد در این صورت پاک نشده است. محقق سیستانی در حاشیه عروه این تفصیل را فرموده است که ممکن است به عنوان قول سوم باشد اما می توان گفت که اصلا موضع خلاف همین است و دو قول قبلی هم همین را می گویند.
ادله قول اول:
چهار دلیل وجود دارد
دلیل اول قول اول: در اینجا استحاله رخ داده است و صورت نوعیه شیء عوض شده است ذغال دیگر گیاه و نبات وچوب نیست بلکه چیز دیگری است بنابراین پاک است.
اشکال دلیل اول:
بیان اول: ذغال شدن ماهیت شیء را عوض نمی کند بلکه در واقع چوب سوخته شده است و به آن خشب محروق گفته می شود. برخلاف کلب که نمک بشود کسی نمی گوید کلب مملوح است بلکه می گویند که کان کلبا. بنابراین وقتی در این ارتکاز عرفی دقت می کنیم می بینیم که هیچ مسامحه و مجازی در الخشب المحروق وجود ندارد
بیان دوم: نهایتا این است که می گوییم شک داریم استحاله رخ داده است یا نه در نتیجه مثل سید صاحب عروه می گوییم که استحاله مشکوک است و نمی توان به آن تمسک کرد.صاحب عروه فرموده است و فی الصدق الاستحاله علی صیروره الخشب فحما تأمل.
دلیل دوم قول اول
خشب محترق به نار شده است. و نار مطهر است. همان طور که در روایت حسن بن محبوب حضرت فرمودند ان النار و الماء قدطهراه
اشکال دلیل دوم
جواب در اینجا جواب کبروی است و آن این که قبلا گفتیم که نار مطهر نیست.
دلیل سوم قول اول:قاعده طهارت
در اینجا استصحاب نجاست جاری نیست.
بیان اول: زیرا شبهه حکمیه است بنابراین استصحاب نجاست نداریم در نتیجه شک می کنیم پاک هست یا نه قاعده طهارت جاری می کنیم. در اینجا آقای خویی با این که استصحاب را جاری نمی دانند و از طرف قاعده طهارت را در مسبوق النجاسه جاری می دانند اما با این حال در این جا می فرمایند نجس است به این دلیل که عمومات فوقانی را جاری می دانند و همان حرفهایی که در جبن گفته شد در اینجا نیز میآید.
جواب همان جوابهایی است که در جبن آمده است که ما احتمال می دهیم همین تغییر حالت در طهارت دخالت داشته باشد در نتیجه نمی توان به آن عمومات تمسک کرد. و ....
بنابراین به عمومات فوقانی نیز نمیتوان تمسک کرد.
بیان دوم: در این موارد ولو قائل به جریان استصحاب در شبهات حکمیه شویم اما در این موارد استصحاب جاری نمی شودنه استصحاب موضوعی و نه حکمی. که به خاطر خصوصیتی است که در اینجا وجوددارد و آن خصوصیت احتمال استحاله است. بنابراین با احتمال استحاله شک در بقاء موضوع داریم محتمل است اگر استحاله شده باشد موضوع قبل باقی نیست و اگر نباشد موضوع باقی است پس شک در بقاء موضوع است که با شک در آن استصحاب جاری نمی شود.
اما این که چرا استصحاب موضوعی و حکمی جاری نمی شود در مقام سادس یعنی شکوک بحث خواهد شد.
البته در اینجا نکته ای هست که اگر کسی گفت استصحاب جاری نمی شود به خاطر این که بقاء موضوع را نمی دانیم.در نتیجه قاعده طهارت هم جاری می شود یا نه؟ اگر همان موضوع قبلی باشد مسبوق النجاسه است و اگر آن نباشد مسبوق النجاسه نیست. پس تمسک به قاعده طهارت هم مورد اشکال است البته بنابرمسلک کسانی مثل مرحوم تبریزی که جریان قاعده طهارت در مسبوق النجاسه را صحیح نمی دانند.
اما جواب آن این است که امر خارج از این نیست که یا استحاله شده است و یا نشده است. اگر در واقع استحاله رخ داده باشد که موضوع دیگری است و پاک شده است و اگر استحاله رخ نداده باشد پس همان موضوع قبلی است که طبق مسلک مرحوم خویی و مشهور پاک می شود اما طبق مسلک شهید صدر در واقع شک می کنیم که موضوع قاعده طهارت وجود دارد یا نه که تمسک به عام در شبهه مصداقیه خود دلیل می شود.
پس مهم در این بحث این است که استحاله رخ داد است یا نه
دلیل چهارم:
استحاله رخ نداده است و استصحاب و قاعده طهارت هم جاری نیست در نتیجه قاعده الاشیاء منغمسه فی بحر الطهاره و الحلیه جاری می شود.
وصلی الله علی محمد وآل محمد.